آشنایی با کاکتوس ها

کاکتوس ها از گروه گیاهان گوشتی و از رده دولپه ایهایی جدا گلبرگ هستند. سر دسته تیره cactaceae می باشند. و با تیره های دیگر دولپه ایها، تفاوتهای کلی دارند. زیرا ساقه این گیاهان بسیار ضخیم و از حالت استوانه خارج و برگها نیز شکل اصلی خود را از دست داده اند. زادگاه و رویشگاه آنها در قاره آمریکا می باشد. بعد از رده ارکیده، بزرگترین تیره گیاهان را بوجود آورده اند.

کاکتوس یک واژه یونانی (kaktos) و به معنی گیاه خاردار یا سوزش دار است. این گیاهان دارای شیره هستند و از همین شیره باعث جذب زیاد رطوبت در گیاه کاکتوس می شود. تفاوت بزرگ و پایه ای کاکتوس با سایر گیاهان به نسبت توانایی و تحمل آنها در برابر دگرگونیها و شرایط نامساعد طبیعی است. این گیاه از اندک رطوبت موجود در خاک، بیشترین استفاده را نموده بدون آنکه ذره ای از زیبایی خود را از دست بدهد.

جایگاه رویش کاکتوس

جایگاه رویش کاکتوس در کشورهای آرژانتین، برزیل، پرو، شیلی و بولیوی شناخته شده است و از همین نقاط به دیگر کشورهای دنیا پراکنده شده اند. اندازه و سایز کاکتوس ها متفاوت است. برخی بسیار کوتاه و برخی تبدیل به گیاهان غول پیکری با طولی معادل ۲۰ – ۱۵ متر می شوند.

کاکتوس ها به علت نداشتن برگ، عملیات تعرق و تعریق را بوسیله ساقه های خود که دارای سبزینه هستند، انجام می دهند. روی ساقه این گیاهان زیبا با کوتیکول پوشیده شده که دارای ماده مومی است. در بعضی از گونه های مختلف پوششی سفید رنگ، روزنه های ساقه را می پوشاند که باعث جلوگیری از تعرق و تعریق بیش از اندازه گیاه می شود.

خارها یکی از ویژگیهای شناخته شده کاکتوس ها به شمار می روند. وظیفه اصلی این خارها، نگاه داشت رطوبت و حفاظت از گیاه است مثل حفاظت در برابر عوامل بیرونی و محیطی مثل جوندگان و جانداران دیگر. از دیگر وظایف مهم خارها، جذب رطوبت هوا در طول شب و هدایت آب در آوندهای گیاه و از آنجا به ریشه گیاه می باشد. همچنین خارها باعث افزایش جذابیت گیاه و عامل شناسایی گونه ها از یکدیگر هم هستند. البته برای داشتن خار و تیغ های خوب و محکم نیاز به استفاده از خاک و کود با مقدار پتاس مناسب است.

آنچه کاکتوس ها را از سایر گیاهان گوشتی (succulent) مثل اشوریا سیاه جدا می سازد، وجود دسته تارهای آرئول (برآمدگیهای نرم روی ساقه) است که در بیشتر کاکتوس ها به روشنی دیده می شود. آرئول ها زیر ساخت همگی شاخه ها و خارهای گیاه است. در کاکتوس های خاردار، هر خار از میان گروهی از آئورل ها بیرون می آید. ساقه های ضخیم و گوشتی، محل انباشت و نگاه داشت آب در بافتها هستند.

گلهای کاکتوس

گلهای کاکتوس بسیار چشمگیر، درخشان و بزرگ هستند ولی عمری بسیار کوتاه دارند. گلها عمومن منفرد، منظم و کامل هستند. شمار کاسبرگها، گلبرگها، پرچم های آنها زیاد و روی هم رفته بر روی یک خط مارپیچی قرار دارند. در بیشتر موارد مراحل تبدیل کاسبرگها به گلبرگها در کاکتوس ها به خوبی مشهود است. چهار تا هشت برچه که بر روی هم تخمدانی یک خانه با تخمکهای فراوان با تمکن جانبی را پدید می آورند.

اندازه گل تا حدود زیادی به جنس و گونه گیاه وابسته است. دوره گلدهی برخی از گونه ها مثل ماکیلاریا (mammillaria)، لوبی ویا  (lobivia)، اپی فیلوم (epiphyllum) و اکینوکاکتوس (echinocactus) در دو سالگی و یا دو سال بعد از قلمه زدن می باشد ولی در سرئوسها (cereus) این دوره بسیار طولانی تر می باشد.

تفاوت کاکتوس با ساکولنتها

همه ی کاکتوس ها زیر مجموعه ای از ساکولنتها هستند. ولی همه ی ساکولنت ها کاکتوس نیستند. کاکتوس ها معمولا  بدنه ی سفت ضخیمی دارند و به ندرت برگ دارند. ولی ساکولنتها دارای بدنه ای نرم تر،گوشتی تر و درعین حال شفاف تر هستند. گل های مدور و بلندی دارند که حجم آنچنانی ندارند. ساکولنت ها به دلیل ماهیت شیشه ای برگهایشان، خاصیت ذخیره سازی آب بیشتری دارند. از این رو قادرند در طبیعت  مدتی را بدون آب زنده بمانند. ولی شاید مهمترین تفاوت بین کاکتوس وساکولنت وجود عضوی بنام آرِئول در کاکتوس هاست، که ساکولنت فاقد چنین عضوی ست. آروئل ها برآمدگی روی سطح کاکتوس هاست که گل های کاکتوس و حتی تیغ ها از آنجا میرویند. ساکولنت ها این چنین نیستند. کاکتوس ها تیغ های زیادی دارند و این تیغ ها کاملا گزنده هستند. ولی ساکولنت ها در بعضی گونه ها دارای تیغ های خیلی نرم تری هستند.